Με πιο καθαρά και πιο αποφασιστικά βήματα, ο Αλέξης Τσίπρας φαίνεται να προχωρά προς τη συγκρότηση ενός νέου πολιτικού εγχειρήματος, επενδύοντας στον διαχωρισμό ανάμεσα στο «παλιό» και το «νέο» της πολιτικής ζωής. Στο επίκεντρο του αφηγήματός του τοποθετεί έναν διαφορετικό τρόπο συλλογικής οργάνωσης, που –όπως επιμένει– δεν ξεκινά από τους κομματικούς μηχανισμούς, αλλά από την κοινωνία, «από τα κάτω».
Ο πρώην πρωθυπουργός αποφεύγει συστηματικά τις κλασικές αναφορές σε κόμμα με την παραδοσιακή έννοια. Αντίθετα, μιλά για διαδικασίες αυτοοργάνωσης, για ανοιχτές πρωτοβουλίες χωρίς αποκλεισμούς και χωρίς ιδεολογικά «πιστοποιητικά», επιχειρώντας να δώσει το στίγμα μιας πολιτικής πρότασης που θέλει να σπάσει τις καθιερωμένες φόρμες. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, παραμένει ασαφές τόσο το πώς ακριβώς θα λειτουργήσουν αυτές οι πρωτοβουλίες όσο και το αν υπάρχει ήδη οργανωμένη κινητικότητα στο κοινωνικό πεδίο.
Παρά τις ασάφειες, το πολιτικό μήνυμα είναι σαφές. Από την Πάτρα, ο Αλέξης Τσίπρας μίλησε ανοιχτά για τη διαμόρφωση ενός «πολιτικού κινήματος» που θα οικοδομηθεί από τη βάση και θα επιδιώξει να εκφράσει μια νέα «προοδευτική παράταξη νίκης». Η επιλογή των λέξεων δεν ήταν τυχαία: ενίσχυσε την αίσθηση ότι το εγχείρημα έχει περάσει από τη φάση της θεωρητικής αναζήτησης σε εκείνη της πολιτικής προετοιμασίας.
Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε, μάλιστα, στην ανάγκη επιτάχυνσης, συνδέοντας ευθέως την πολιτική πρωτοβουλία με τη συγκυρία:
«Η πολιτική αλλαγή δεν είναι πολυτέλεια, είναι κοινωνική και εθνική ανάγκη. Οφείλουμε να επιταχύνουμε. Απαιτείται να επιταχύνουμε. Αρκετά με την απογοήτευση και την αποχή».
Στελέχη και συνομιλητές του πρώην πρωθυπουργού ερμηνεύουν αυτή τη ρητορική ως απάντηση σε ένα πολιτικό κενό που, κατά την εκτίμησή τους, κυριαρχεί σήμερα. Παραπέμπουν, μάλιστα, στη συνολική κριτική που άσκησε ο ίδιος στην κυβέρνηση, την οποία περιέγραψε ως βαθιά φθαρμένη και σε πορεία αποδρομής, χωρίς ουσιαστικό σχέδιο διακυβέρνησης, πέρα από τη διαχείριση του χρόνου μέχρι τις εκλογές.
Η «Ιθάκη» ως πολιτικό σύμβολο και αφετηρία περιοδείας
Η επιλογή της Ιθάκης μόνο τυχαία δεν είναι. Ο συμβολισμός της επιστροφής, της διαδρομής και της δοκιμασίας λειτουργεί ως πολιτικό αφήγημα, το οποίο ο Αλέξης Τσίπρας επιχειρεί να μεταφέρει στο σήμερα. Μετά την Πάτρα, όπου η εκδήλωση είχε έντονα χαρακτηριστικά πολιτικής συγκέντρωσης, το σχέδιο προβλέπει περιοδεία σε ολόκληρη τη χώρα μετά τις γιορτές, με επόμενο σταθμό – σύμφωνα με πληροφορίες – τη Θεσσαλονίκη μέσα στον Ιανουάριο.
Οι εκδηλώσεις αυτές δεν έχουν μόνο χαρακτήρα παρουσίασης ιδεών. Λειτουργούν και ως μέτρηση δυνάμεων, τόσο κοινωνικά όσο και πολιτικά, σε μια περίοδο όπου ο ευρύτερος προοδευτικός χώρος εμφανίζεται κατακερματισμένος και χωρίς σαφή ηγεμονία.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν «δρόμο» – όχι βεβαιότητες
Σε αυτό το περιβάλλον, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία των δημοσκοπήσεων του Δεκεμβρίου. Παρά τη γενικευμένη δυσπιστία προς το πολιτικό σύστημα, οι έρευνες καταγράφουν μια υπαρκτή και σταθερή δεξαμενή πολιτών που βλέπουν θετικά ή με ενδιαφέρον μια νέα πρωτοβουλία υπό τον Αλέξη Τσίπρα.
Στη δημοσκόπηση της Pulse (11–14 Δεκεμβρίου), το 11% δηλώνει ότι αντιμετωπίζει θετικά το ενδεχόμενο δημιουργίας νέου πολιτικού φορέα, ενώ ένα επιπλέον 10% το βλέπει «με ενδιαφέρον». Συνολικά, δηλαδή, πάνω από ένας στους πέντε πολίτες (21%) δεν απορρίπτει εκ προοιμίου το εγχείρημα.
Ακόμη πιο ενδεικτικά είναι τα στοιχεία για τη δυνητική ψήφο. Σύμφωνα με την Opinion Poll, το 9% δηλώνει ότι θα ψήφιζε «πολύ πιθανόν» έναν νέο σχηματισμό υπό τον Αλέξη Τσίπρα και ένα 9,7% «αρκετά πιθανόν», διαμορφώνοντας μια βάση εκκίνησης κοντά στο 19%. Πρόκειται για ποσοστά που, σε πολιτικούς όρους, δεν μπορούν να αγνοηθούν.
Σταθερή επιρροή στον προοδευτικό χώρο
Η Metron Analysis καταγράφει μια αξιοσημείωτη σταθερότητα τους τελευταίους μήνες, με τη «πολύ/αρκετά πιθανή» στήριξη να κινείται γύρω στο 11%. Το κρίσιμο στοιχείο, ωστόσο, είναι η ιδεολογική κατανομή: το 45% των κεντροαριστερών και το 43% των αριστερών πολιτών δηλώνουν θετικοί σε μια τέτοια προοπτική.
Αυτό εξηγεί και γιατί, παρά τις αποστάσεις που κρατά από τον ΣΥΡΙΖΑ και τη Νέα Αριστερά, οι εκδηλώσεις του εξακολουθούν να συγκεντρώνουν στελέχη, βουλευτές και ένα ακροατήριο που παραμένει σε μεγάλο βαθμό «τσιπρικό». Η εικόνα από την Πάτρα, με το θερμό χειροκρότημα όταν απευθύνθηκε σε «συντρόφους και συντρόφισσες», ήταν ενδεικτική.
Η σύγκρουση με το «παλιό» και τα πυρά στους πρώην συμμάχους
Ο Αλέξης Τσίπρας δεν κρύβει ότι η στρατηγική του περιλαμβάνει μια καθαρή διαχωριστική γραμμή, όχι μόνο απέναντι στην κυβέρνηση, αλλά και απέναντι στην προοδευτική αντιπολίτευση. Οι αναφορές του σε «ανήμπορη αντιπολίτευση», «αδρανείς γραφειοκρατίες» και κόμματα που «βολεύονται» στη σημερινή κατάσταση, δείχνουν ότι επιχειρεί να τοποθετηθεί εκτός του υφιστάμενου πολιτικού συστήματος συνολικά.
Ακόμη και η παραίτησή του από τη βουλευτική έδρα παρουσιάζεται ως επιλογή αποδέσμευσης από τα «βουλευτικά προνόμια», ενισχύοντας το αφήγημα της ρήξης με το κατεστημένο. Με αυτόν τον τρόπο, επιχειρεί να απευθυνθεί και σε ένα ευρύτερο κοινό απογοητευμένων πολιτών, που απομακρύνονται από τα κόμματα χωρίς απαραίτητα να απομακρύνονται από την πολιτική.
«Ελπίδα» αντί για διαχείριση: το κεντρικό κοινωνικό αίτημα
Ίσως το πιο κρίσιμο εύρημα των δημοσκοπήσεων της Pulse αφορά το κίνητρο ψήφου. Το 50% των πολιτών δηλώνει ότι στις επόμενες εκλογές θα επιλέξει με βάση το ποιος προσφέρει «προοπτική και ελπίδα», έναντι μόλις 22% που αναζητά πρωτίστως «σιγουριά».
Σε αυτό το έδαφος επιχειρεί να πατήσει ο Αλέξης Τσίπρας, παρουσιάζοντας την πολιτική αλλαγή όχι ως κομματική ανάγκη, αλλά ως «κοινωνική και εθνική αναγκαιότητα». Η φράση του από την Πάτρα – «αρκετά με την απογοήτευση και την αποχή» – συνοψίζει το πολιτικό του στίγμα σε αυτή τη φάση.