Το στίγμα της νέας νομοθετικής πρωτοβουλίας που παρουσιάστηκε σήμερα στο Υπουργικό Συμβούλιο έδωσε με ανάρτησή του ο υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, Γιάννης Κεφαλογιάννης. Αναφερόμενος στο νομοσχέδιο με την κωδική ονομασία «Ενεργή Μάχη», ο υπουργός έκανε λόγο για μια ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική, η οποία επαναπροσδιορίζει τον τρόπο με τον οποίο η χώρα προλαμβάνει και διαχειρίζεται τις φυσικές καταστροφές.
Σύμφωνα με τον κ. Κεφαλογιάννη, το νέο πλαίσιο δεν αρκείται σε επιμέρους διορθώσεις, αλλά φιλοδοξεί να δημιουργήσει ένα σύστημα Πολιτικής Προστασίας που θα είναι σύγχρονο, διαλειτουργικό και τεχνοκρατικό. Βασικοί πυλώνες του είναι η ουσιαστική επένδυση στην πρόληψη, η ικανότητα του μηχανισμού να μαθαίνει από τα λάθη του παρελθόντος, αλλά και η έμπρακτη στήριξη των ανθρώπων που επιχειρούν με αυταπάρνηση στην πρώτη γραμμή του κινδύνου.
Ο υπουργός υπογράμμισε ότι το νομοσχέδιο επιδιώκει να μετατρέψει την αντιμετώπιση των κρίσεων σε υπόθεση όλων, δημιουργώντας ένα ισχυρό πλέγμα συνεργασίας ανάμεσα στην κοινωνία, την τοπική αυτοδιοίκηση και την επιστημονική κοινότητα.
Κλείνοντας την τοποθέτησή του, ο κ. Κεφαλογιάννης έστειλε μήνυμα για την επείγουσα φύση των αλλαγών, τονίζοντας ότι σε μια εποχή όπου η κλιματική κρίση δεν επιτρέπει καθυστερήσεις, η ενίσχυση της Πολιτικής Προστασίας αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για την ασφάλεια, την ποιότητα ζωής και την ανθεκτικότητα της χώρας, και όχι πολυτέλεια.
«Ενεργή Μάχη»: Τι προβλέπει το νέο νομοσχέδιο για την Πολιτική Προστασία
«Σημαντικές τομές στη λειτουργία του κρατικού μηχανισμού φέρνει το νομοσχέδιο «Ενεργή Μάχη» του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, το οποίο φιλοδοξεί να δημιουργήσει μια ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική απέναντι στις φυσικές καταστροφές. Το νέο πλαίσιο εστιάζει στην πρόληψη, την τεχνοκρατική διαχείριση και τον εκσυγχρονισμό των μέσων και του ανθρώπινου δυναμικού.
Τέλος στη σύγχυση: Ενιαίο κέντρο εντολών και το μοντέλο ICS
Μια από τις βασικότερες αλλαγές είναι η εισαγωγή του διεθνώς αναγνωρισμένου Incident Command System (ICS), το οποίο καθιερώνει για πρώτη φορά δεσμευτικά μια κοινή επιχειρησιακή «γλώσσα» και σαφείς ρόλους διοίκησης. Στόχος είναι να αποφεύγεται η σύγχυση τις πρώτες κρίσιμες ώρες μιας κρίσης, καθώς κάθε στέλεχος θα γνωρίζει εκ των προτέρων ποιος δίνει τις εντολές και ποια είναι η διαδικασία κινητοποίησης (Κανόνες Εμπλοκής).
Παράλληλα, δημιουργείται ένα συνεκτικό δίκτυο όπου κάθε Περιφερειακή Πυροσβεστική Διοίκηση θα διαθέτει Επιχειρησιακό Κέντρο Συμβάντων, πλήρως διασυνδεδεμένο με το Εθνικό Συντονιστικό Κέντρο (Ε.Σ.Κ.Ε.Δ.Ι.Κ.), εξασφαλίζοντας ενιαία εικόνα σε πραγματικό χρόνο. Στο πεδίο, θεσμοθετούνται χώροι συγκέντρωσης δυνάμεων (staging areas), όπως τα Κινητά Επιχειρησιακά Κέντρα «Όλυμπος».
Υποχρεωτικά σχέδια πρόληψης και «προδιαγεγραμμένη καύση»
Το νομοσχέδιο καθιστά υποχρεωτικά τα Σχέδια Πρόληψης Πυρκαγιών για κάθε Δήμο και Περιφέρεια της χώρας. Τα σχέδια αυτά δεν θα είναι τυπικά, αλλά ουσιαστικά, περιλαμβάνοντας χαρτογράφηση κρίσιμων περιοχών, οδούς διαφυγής και σημεία υδροληψίας, ενώ θα επικαιροποιούνται υποχρεωτικά ανά δύο έτη.
Επιπλέον, εισάγεται για πρώτη φορά στο ελληνικό δίκαιο η προδιαγεγραμμένη καύση (ελεγχόμενη καύση) ως εργαλείο πρόληψης. Ακολουθώντας το παράδειγμα χωρών όπως η Ισπανία και η Γαλλία, οι υπηρεσίες θα μπορούν, υπό αυστηρές επιστημονικές προϋποθέσεις, να προβαίνουν σε καύσεις μικρής κλίμακας τον χειμώνα, ώστε να μειώνεται η συσσωρευμένη καύσιμη ύλη πριν την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου.
«Ασπίδα» για τις πλημμύρες και τους εμπρησμούς
Για την αντιμετώπιση των πλημμυρικών φαινομένων, συστήνεται Ειδική Επιτροπή Εκτίμησης Πλημμυρικού Κινδύνου. Στελεχωμένη με εξειδικευμένους υδρολόγους, η επιτροπή θα λειτουργεί ως μόνιμος επιστημονικός πυλώνας που θα αξιολογεί σε πραγματικό χρόνο τον κορεσμό του εδάφους και τη συμπεριφορά των ρεμάτων, τροφοδοτώντας τον μηχανισμό με δεδομένα για τη λήψη προληπτικών μέτρων.
Στο μέτωπο των εμπρησμών, αναβαθμίζεται η Διεύθυνση Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού (Δ.Α.Ε.Ε.). Συστήνονται 36 ειδικά Ανακριτικά Κλιμάκια (Α.Κ.Α.Ε.Ε.) με πιστοποιημένους πραγματογνώμονες και ενισχυμένες αρμοδιότητες, τα οποία θα συνεργάζονται στενά με την ΕΛ.ΑΣ., την Europol και άλλες αρχές για τη συστηματική δίωξη των δραστών.
Πανεπιστημιακή εκπαίδευση και ενίσχυση του εθελοντισμού
Θεσμική αναβάθμιση προβλέπεται και για την Πυροσβεστική Ακαδημία, η οποία αποκτά χαρακτηριστικά Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος (Α.Ε.Ι.). Θα διαθέτει μόνιμα μέλη Δ.Ε.Π. και θα μπορεί να διοργανώνει μεταπτυχιακά και διδακτορικά προγράμματα, προωθώντας την έρευνα στην πυρασφάλεια. Επίσης, επαναλειτουργεί μετά από 15 χρόνια η Σχολή Αρχιπυροσβεστών.
Τέλος, το νομοσχέδιο ενισχύει τον εθελοντισμό με τη δημιουργία Μητρώου Επικουρικών Δυνάμεων, όπου πολίτες και επιχειρήσεις θα δηλώνουν διαθεσιμότητα εξοπλισμού (όπως drones ή μηχανήματα έργου), ενώ οι εθελοντές πυροσβέστες θα μπορούν πλέον να επιχειρούν και εκτός της τοπικής τους αρμοδιότητας.
Ειδική μέριμνα για τα νησιά και τα εναέρια μέσα
Στο πλαίσιο της νησιωτικότητας, δίνεται η δυνατότητα δημιουργίας μόνιμων Πυροσβεστικών Φυλακίων σε μικρά και απομακρυσμένα νησιά για την άμεση κάλυψη των τοπικών κοινωνιών. Ταυτόχρονα, λόγω της αύξησης των πτητικών μέσων μέσω του προγράμματος «ΑΙΓΙΣ», δημιουργείται νέα Διεύθυνση στο Αρχηγείο και αναβαθμίζεται η Υπηρεσία Εναερίων Μέσων σε «Σμηναρχία», με αξιωματικούς που θα εκπαιδεύονται ως πιλότοι και μηχανικοί.
20 ερωτήσεις και απαντήσεις
Το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας έδωσε στη δημοσιότητα απαντήσεις στα κυριότερα ερωτήματα που προκύπτουν από το νομοσχέδιο «Ενεργή Μάχη».
1. Ποια είναι η κεντρική φιλοσοφία του νομοσχεδίου;
Το βάρος μετατοπίζεται από την απλή αντίδραση στην οργανωμένη πρόληψη. Στόχος είναι η «ενεργή μάχη» πριν και κατά τη διάρκεια του κινδύνου, με έμφαση στα επιστημονικά δεδομένα και τη λογοδοσία, αλλάζοντας το πλαίσιο του ν. 4662/2020.
2. Τι προβλέπεται για τον στρατηγικό σχεδιασμό;
Θεσπίζεται δεκαετές Στρατηγικό Σχέδιο Διαχείρισης Δασικών Πυρκαγιών που θα εγκρίνεται από το ΚΥΣΕΑ. Θα περιλαμβάνει συγκεκριμένους στόχους και δείκτες απόδοσης (KPIs), ακολουθώντας διεθνή πρότυπα.
3. Πώς ενισχύεται η πρόληψη σε τοπικό επίπεδο;
Κάθε περιοχή υψηλού κινδύνου αποκτά το δικό της Ειδικό Σχέδιο Πρόληψης. Δήμοι και Περιφέρειες υποχρεούνται να επικαιροποιούν τα σχέδιά τους ανά δύο έτη, ώστε να μην υπάρχουν παρωχημένες μελέτες, ενώ δίνεται η δυνατότητα και για διαδημοτικές συνεργασίες.
4. Θα έχουν οι πολίτες πρόσβαση στα σχέδια;
Ναι, μέσω ψηφιακών διαδραστικών χαρτών. Τα σχέδια δεν θα μένουν στα συρτάρια, αλλά θα είναι προσβάσιμα ηλεκτρονικά, ώστε ο πολίτης να γνωρίζει τι προβλέπεται για την περιοχή του.
5. Τι αλλάζει επιχειρησιακά στο πεδίο;
Εφαρμόζεται υποχρεωτικά το διεθνές πρότυπο Incident Command System (ICS), το οποίο καθιερώνει κοινή επιχειρησιακή «γλώσσα» και σαφείς ρόλους. Παράλληλα, δημιουργούνται 13 Περιφερειακά Επιχειρησιακών Κέντρα («war rooms») για ενιαία εικόνα της κατάστασης.
6. Πώς εξασφαλίζεται η ετοιμότητα του κρατικού μηχανισμού;
Δημιουργείται Μητρώο Στοιχείων Επικοινωνίας με τα ονοματεπώνυμα όλων των υπευθύνων. Έτσι, την ώρα της κρίσης δεν θα αναζητούνται οι αρμόδιοι υπάλληλοι. Επιπλέον, συστήνεται νέα Διεύθυνση Προληπτικής Πυροπροστασίας στο Αρχηγείο του Π.Σ.
7. Τι είναι η «προδιαγεγραμμένη καύση»;
Είναι η ελεγχόμενη χρήση φωτιάς από ειδικούς κατά τους χειμερινούς μήνες, ώστε να μειωθεί η καύσιμη ύλη στα δάση. Πρόκειται για μέτρο πρόληψης που εφαρμόζεται ήδη σε χώρες όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία και θεσμοθετείται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
8. Τι ρόλο παίζει η ελεγχόμενη βόσκηση;
Τα ζώα (κυρίως αιγοπρόβατα) αξιοποιούνται ως «φυσικοί καθαριστές». Η ελεγχόμενη βόσκηση εντάσσεται στα μέτρα πρόληψης για τη μείωση της βλάστησης και τη δημιουργία ζωνών ασφαλείας.
9. Θα σβήνεται η φωτιά με φωτιά («αντιπύρ»);
Ναι, αλλά υπό αυστηρές προϋποθέσεις. Το «αντιπύρ» θα χρησιμοποιείται ως έσχατο μέσο ανάσχεσης μιας πυρκαγιάς, μόνο όταν δεν υπάρχει άλλη λύση. Η εφαρμογή του θα γίνεται αποκλειστικά από ειδικά πιστοποιημένους πυροσβέστες («κομάντος»), όπως έγινε με επιτυχία στην Ισπανία.
10. Πώς θα ελέγχεται η αποτελεσματικότητα του κράτους;
Θεσπίζονται ανεξάρτητες επιτροπές επιστημονικής αξιολόγησης για τις μεγάλες καταστροφές. Κάθε χρόνο θα γίνεται απολογισμός με μετρήσιμους δείκτες στη Βουλή, ενισχύοντας τη διαφάνεια.
11. Τι αλλάζει στα εναέρια μέσα;
Λόγω της αύξησης του στόλου μέσω του προγράμματος «ΑΙΓΙΣ» και της χρήσης drones, δημιουργείται ξεχωριστή Διεύθυνση στο Αρχηγείο. Παράλληλα, πυροσβέστες θα μπορούν να εκπαιδεύονται ως πιλότοι και μηχανικοί για να καλύψουν τις ανάγκες.
12. Τι είναι οι Κανόνες Εμπλοκής (Rules of Engagement);
Είναι ένα σαφές πλαίσιο που ορίζει ποιος δίνει εντολές και πότε. Αυτό προστατεύει τα στελέχη από νομική αβεβαιότητα και εξασφαλίζει ταχύτητα στη λήψη αποφάσεων, χωρίς να χάνεται πολύτιμος χρόνος.
13. Πότε θα καθαρίζουμε τα οικόπεδα;
Η προθεσμία καθαρισμού και υποβολής δήλωσης ορίζεται αυστηρά από 1η Απριλίου έως 30 Μαΐου.
Τα πρόστιμα γίνονται αναλογικά: άλλο πρόστιμο για όποιον δεν υπέβαλε δήλωση και άλλο (βαρύτερο) για όποιον δεν καθάρισε ή δήλωσε ψευδώς.
Για ηλικιωμένους και άτομα χωρίς ψηφιακές δεξιότητες, θα λειτουργεί τηλεφωνικό help desk και θα υπάρχει εναλλακτικός τρόπος δήλωσης.
14. Πώς αντιμετωπίζεται ο κίνδυνος πλημμύρας;
Συστήνεται μόνιμη Ειδική Επιτροπή Εκτίμησης Πλημμυρικού Κινδύνου με υδρολόγους και επιστήμονες. Η επιτροπή θα λειτουργεί σε πραγματικό χρόνο, τροφοδοτώντας τον μηχανισμό με δεδομένα για να αποφεύγονται οι αιφνιδιασμοί.
15. Τι προβλέπεται για τα νησιά;
Για να μην εξαρτώνται τα νησιά από βοήθεια που αργεί να φτάσει, δίνεται η δυνατότητα ίδρυσης εποχικών ή μόνιμων Πυροσβεστικών Φυλακίων σε μικρά και απομακρυσμένα νησιά, με απόφαση του Αρχηγού του Π.Σ.
16. Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι ιδιώτες;
Δημιουργείται Μητρώο Επικουρικών Δυνάμεων. Ιδιώτες και επιχειρήσεις που διαθέτουν μηχανήματα έργου, υδροφόρες ή drones μπορούν να εγγράφονται ώστε να συνδράμουν οργανωμένα όταν υπάρχει ανάγκη.
17. Ποιες είναι οι αλλαγές για τους εθελοντές;
Το ηλικιακό όριο αυξάνεται από τα 60 στα 65 έτη.
Οι εθελοντές θα μπορούν να επιχειρούν και εκτός της περιοχής τους (π.χ. ένας εθελοντής της Αττικής να βοηθήσει στη Ρόδο).
Θεσπίζεται αμοιβή/άδεια για τους εθελοντές δημοσίους υπαλλήλους όταν επιχειρούν.
18. Πώς αξιοποιείται η τεχνολογία;
Αναβαθμίζεται η Εθνική Βάση Δεδομένων Κινδύνων με χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης και δορυφορικών δεδομένων για ταχύτερη ανάλυση και λήψη αποφάσεων.
19. Τι γίνεται με τους εμπρηστές;
Η Διεύθυνση Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού (Δ.Α.Ε.Ε.) αναβαθμίζεται και αποκτά διαπεριφερειακά ανακριτικά κλιμάκια και ειδικούς πραγματογνώμονες για τη συστηματική δίωξη των δραστών.
20. Τι αλλάζει στην εκπαίδευση των πυροσβεστών;
Η Πυροσβεστική Ακαδημία μετατρέπεται σε Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα (ΑΕΙ). Θα προσφέρει προπτυχιακά, μεταπτυχιακά και διδακτορικά προγράμματα, παράγοντας στελέχη με επιστημονική κατάρτιση και όχι μόνο εμπειρική γνώση.