Η πρόταση του Κυριάκου Μητσοτάκη για φόρουμ της Ανατολικής Μεσογείου ανακινεί ισορροπίες δεκαετιών. Οι πρωτοβουλίες του Μασάντ Μπούλος, ανθρώπου του Τραμπ και νέου συνδέσμου του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, προκαλούν ερωτήματα για την αμερικανική στρατηγική, τον ρόλο της Τουρκίας και τη σταθερότητα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.
Μια παλιά ιδέα με νέα ατζέντα
Η πρόταση για μια διάσκεψη των κρατών της Ανατολικής Μεσογείου, με στόχο τη συζήτηση των διαφορών γύρω από τις θαλάσσιες ζώνες, δεν είναι καινούργια. Είχε τεθεί στο τραπέζι από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2020, στο αποκορύφωμα της έντασης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Τότε, η Αθήνα είχε αντιμετωπίσει την ιδέα με επιφύλαξη, φοβούμενη ότι θα οδηγήσει σε «πολυμεροποίηση» των διμερών διαφορών, δηλαδή σε μια διαδικασία που θα εξισώνει τις τουρκικές διεκδικήσεις με τα νόμιμα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα.
Σήμερα, όμως, η πρόταση επανέρχεται από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, ο οποίος μιλώντας στη Βουλή άνοιξε τη συζήτηση για την ανάγκη ενός φόρουμ διαλόγου των χωρών της περιοχής. Η αναφορά δεν ήταν τυχαία: σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, η ιδέα έχει ξαναζωντανέψει στα παρασκήνια με αμερικανική ώθηση και τουρκική αποδοχή.
Η αμερικανική σκιά πίσω από το σχέδιο Μπούλος
Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Μασάντ Μπούλος —συμπέθερος του Ντόναλντ Τραμπ και ειδικός σύμβουλος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για αραβικές και αφρικανικές υποθέσεις— έχει αναλάβει ρόλο «διευκολυντή» για την προσέγγιση των τεσσάρων βασικών χωρών της περιοχής: Ελλάδας, Τουρκίας, Αιγύπτου και Ισραήλ.
Ο Μπούλος φαίνεται να προωθεί ένα μοντέλο «διαλόγου χωρίς αποκλεισμούς», με στόχο να καθίσουν όλοι στο ίδιο τραπέζι. Ωστόσο, πίσω από τη διπλωματική ρητορική, διαφαίνεται η αμερικανική επιδίωξη να περιορίσει την κινεζική και ρωσική επιρροή στην περιοχή, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα τα ενεργειακά συμφέροντα των ΗΠΑ και των συμμάχων τους.
Η Ουάσινγκτον επιδιώκει έναν νέο «μηχανισμό σταθερότητας» στην Ανατολική Μεσόγειο — μια πλατφόρμα που θα μπορεί να λειτουργεί ως μέσο διαχείρισης κρίσεων. Όμως για την Ελλάδα, αυτό το σενάριο ενέχει κινδύνους: κάθε πολυμερές φόρουμ που περιλαμβάνει την Τουρκία, χωρίς προκαθορισμένο νομικό πλαίσιο, μπορεί να οδηγήσει σε συζήτηση θεμάτων που δεν αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης.
Οι κίνδυνοι για την Ελλάδα: από τη «μοναδική διαφορά» στο θολό πλαίσιο
Η πάγια θέση της Αθήνας είναι σαφής: μοναδική διαφορά με την Τουρκία είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ, βάσει του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας.
Ωστόσο, ένα φόρουμ της Ανατολικής Μεσογείου, χωρίς σαφή οριοθέτηση θεμάτων, μπορεί να ανατρέψει αυτή τη σταθερά.
Η Τουρκία θα επιχειρήσει να «φορτώσει» τη συζήτηση με όλα τα ζητήματα που θέτει διαχρονικά: αποστρατιωτικοποίηση νησιών, «γκρίζες ζώνες», εύρος χωρικών υδάτων, ακόμη και το ζήτημα της «κυριαρχίας νησιών που δεν κατονομάζονται σε διεθνείς συνθήκες».
Αν αυτά τεθούν στο τραπέζι, η Ελλάδα κινδυνεύει να εγκλωβιστεί σε μια διαδικασία εξίσωσης του δικαίου με την αυθαιρεσία. Και αυτό θα συνιστούσε αλλαγή παραδείγματος: από την πολιτική της νομικής οχύρωσης, στην πολιτική των διπλωματικών συμβιβασμών.
«Δεν δεχόμαστε υποδείξεις και μομφές»: Σκληρή απάντηση Γεραπετρίτη στις προκλήσεις Φιντάν
Η Τουρκία βλέπει ευκαιρία, όχι διάλογο
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει κάθε λόγο να στηρίξει την ιδέα μιας τέτοιας διάσκεψης. Για την Άγκυρα, ένα πολυμερές φόρουμ είναι ο ιδανικός τρόπος να αποδυναμώσει το διμερές πλαίσιο Ελλάδας – Τουρκίας και να προωθήσει το αφήγημα του «διαμοιρασμού» των ενεργειακών πόρων.
Μάλιστα, η Τουρκία ήδη επιχειρεί να εμφανιστεί ως «ρυθμιστής» στη Μέση Ανατολή, εκμεταλλευόμενη τη ρήξη Ισραήλ – Παλαιστίνης και τη νέα τάση της Ουάσινγκτον για «ρεαλιστικές ισορροπίες» στην περιοχή.
Η Άγκυρα επιδιώκει να καταστήσει το φόρουμ αυτό πλατφόρμα αναθεώρησης. Για την Ελλάδα, λοιπόν, το στοίχημα δεν είναι απλώς η συμμετοχή ή όχι, αλλά το ποιος θα ορίσει την ατζέντα.
Αλλάζει η πάγια θέση της Ελλάδας;
Η ομιλία Μητσοτάκη στη Βουλή προκάλεσε αμηχανία σε διπλωματικούς κύκλους. Η Ελλάδα, που επί χρόνια απέρριπτε κάθε ιδέα «πολυμερούς διαλόγου» για τα διμερή ζητήματα, φαίνεται να υιοθετεί πιο ευέλικτη ρητορική.
Ωστόσο, δεν είναι σαφές αν πρόκειται για τακτική κινήσεων ή για πραγματική μετατόπιση.
Αν η Αθήνα προσεγγίσει τη διαδικασία υπό την αιγίδα των ΗΠΑ, διατηρώντας ρητά τη θέση της ότι η μόνη διαφορά είναι η οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, μπορεί να έχει οφέλη. Αν, όμως, το φόρουμ εξελιχθεί σε «διαπραγματευτικό σχήμα» με πολιτική πίεση για αμοιβαίες υποχωρήσεις, τότε η Ελλάδα θα κινδυνεύσει να δει το διεθνές δίκαιο να μετατρέπεται σε πολιτικό παζάρι. Και τα δείγματα της συναλλακτικής πολιτικής του Τράμπ, μάλλον αυτό δείχνει…
Ο ρόλος των ΗΠΑ: σταθεροποιητής ή διαιτητής;
Οι Ηνωμένες Πολιτείες επιδιώκουν να ξανακερδίσουν τον ρόλο του σταθεροποιητή στην Ανατολική Μεσόγειο, ιδίως μετά τα κενά που άφησε η ευρωπαϊκή απραξία και η ρωσική επιρροή.
Ο Μασάντ Μπούλος, με στενούς δεσμούς τόσο με τον Λευκό Οίκο όσο και με επιχειρηματικούς κύκλους στη Μέση Ανατολή, λειτουργεί ως ο άνθρωπος που συνδέει τη διπλωματία με την ενεργειακή στρατηγική.
Για την Ουάσινγκτον, η Ανατολική Μεσόγειος είναι κομβική: συνδέει τα ενεργειακά κοιτάσματα της Κύπρου, του Ισραήλ και της Αιγύπτου με την ευρωπαϊκή αγορά, λειτουργεί ως ανάχωμα στην ρωσοκινεζική διείσδυση, και προσφέρει έδαφος για αναδιανομή ρόλων.
Όμως, κάθε «πρωτοβουλία σταθερότητας» των ΗΠΑ έχει ένα κοινό χαρακτηριστικό: ζητά από τους συμμάχους να δείξουν ευελιξία. Και εκεί ακριβώς αρχίζει ο κίνδυνος για την Αθήνα.
Ο διάλογος ναι — αλλά όχι με ανοιχτό το χάρτη
Η ανακίνηση της ιδέας για μια διάσκεψη της Ανατολικής Μεσογείου δεν είναι απλώς ένα διπλωματικό τέχνασμα. Είναι ένα τεστ αντοχής για την ελληνική εξωτερική πολιτική.
Η Ελλάδα δεν μπορεί να αρνηθεί τον διάλογο, αλλά ούτε να δεχθεί διαδικασίες που νομιμοποιούν την τουρκική αναθεωρητικότητα.
Η ισορροπία είναι λεπτή: διάλογος με κανόνες ή διάλογος χωρίς όρια.
Η Ουάσινγκτον, μέσω του Μπούλος, επιδιώκει να βάλει το παιχνίδι σε τροχιά «συνεργασίας». Η Τουρκία βλέπει ευκαιρία να το μετατρέψει σε πλατφόρμα συναλλαγής.
Η Ελλάδα, αν δεν χαράξει εκ των προτέρων τις «κόκκινες γραμμές» της, κινδυνεύει να ξαναζήσει ό,τι απέφυγε το 2020: να γίνει μέρος ενός διαλόγου όπου ο νόμος της θάλασσας πνίγεται σε πολιτικά νερά.
The post Διάσκεψη Ανατολικής Μεσογείου: Ένα παλιό σχέδιο με νέους κινδύνους για την Ελλάδα – Από τη «μοναδική διαφορά» στο θολό πλαίσιο – Η αμερικανική σκιά πίσω από το σχέδιο Μπούλος appeared first on Newpost.gr.