Από τις αλλεπάλληλες τροποποιήσεις της εγκυκλίου 85112/2015 μέχρι τα Ε9 και τα μισθωτήρια που «νομιμοποιούν» τα πάντα, το σύστημα ελέγχου του ΟΠΕΚΕΠΕ μοιάζει περισσότερο με λαβύρινθο παρά με μηχανισμό διαφάνειας.
Όταν ο ευρωπαϊκός κανονισμός μιλά για «έκταση στη διάθεση του γεωργού» και όχι για «ιδιοκτησία», ανοίγει ένας δρόμος με πολλές εξόδους κινδύνου. Στην Ελλάδα, αυτός ο δρόμος καταλήγει στον ΟΠΕΚΕΠΕ — έναν οργανισμό πληρωμών που έχει την ευθύνη να διασφαλίσει τους ευρωπαϊκούς πόρους, αλλά όχι την εξουσία να ελέγξει αν η γη που δηλώνεται είναι πραγματικά του δηλούντος.
Από το 2015, η περίφημη εγκύκλιος 85112/27.07.2015 καθορίζει τις διαδικασίες ελέγχου για τις βασικές ενισχύσεις των αγροτών. Έκτοτε, έχει αλλάξει εννέα φορές. Κάθε αλλαγή, αντί να ξεκαθαρίζει, προσθέτει μια ακόμα στρώση στο διοικητικό χάος που έχει επιβάλει ο ΟΠΕΚΕΠΕ στον ίδιο του τον έλεγχο.
Από το Ε9 και τα μισθωτήρια στο «έλα να δούμε ποιος έχει τι»
Η 3η τροποποίηση (70332/29.10.2020) του τότε προέδρου του ΟΠΕΚΕΠΕ έφερε στο προσκήνιο την έννοια του ειδικού διοικητικού ελέγχου:
αν υπάρχει καταγγελία ή υπόνοια παρατυπίας, ο έλεγχος δεν περιορίζεται στην αίτηση·
ο παραγωγός καλείται να προσκομίσει Ε9, τίτλους ιδιοκτησίας ή νομότυπα μισθωτήρια.
Η πρόβλεψη αυτή προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων. Γιατί ο αγρότης που έχει υποβάλει πλήρη αίτηση έπρεπε ξαφνικά να βρει συμβόλαια, υποθηκοφυλακεία, μεταγραφές και να τα προσκομίσει σε δέκα εργάσιμες ημέρες; Και τι γίνεται αν ο εκμισθωτής δεν είναι καν ο ιδιοκτήτης;
Η απάντηση έρχεται από παλιά: τη γνωμοδότηση 346/1999 του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, που λέει ξεκάθαρα ότι ο ΟΠΕΚΕΠΕ δεν μπορεί να στερήσει ενίσχυση από μισθωτή επειδή ο εκμισθωτής δεν ήταν ιδιοκτήτης. Και από τη γνωμοδότηση 364/2013, που ξεκαθαρίζει πως μόνο τα πολιτικά δικαστήρια μπορούν να αποφαίνονται για κυριότητα ή νομή.
Έτσι, ο ΟΠΕΚΕΠΕ μπορεί να ζητά τα χαρτιά —αλλά όχι να κρίνει τι σημαίνουν. Ελέγχει τη νομιμότητα των εγγράφων, όχι την αλήθεια του περιεχομένου.
Ο ελεγκτής χωρίς εξουσία
Στην 5η τροποποίηση (4658/22.01.2021), η διοίκηση προσπάθησε να θέσει πιο σφιχτό πλαίσιο. Οι έλεγχοι διαχωρίστηκαν:
σε διοικητικούς λόγω καταγγελίας,
στοχευμένους βάσει ανάλυσης κινδύνου,
και ειδικούς ελέγχους μισθωμένων βοσκοτόπων σε καλή γεωργική κατάσταση χωρίς ζώα — τη «μαύρη τρύπα» του συστήματος.
Στην πράξη, όμως, τίποτα δεν άλλαξε ως προς την αρμοδιότητα. Αν υπάρχει υποψία απάτης, η επιτροπή ζητά «συμπληρωματικά δικαιολογητικά». Αν δεν τα φέρεις, το αγροτεμάχιο μηδενίζεται. Αν τα φέρεις, περνάς. Κι αν το μισθωτήριο είναι εικονικό; Τότε, ο ΟΠΕΚΕΠΕ σταματά εκεί. Ο λόγος περνά στην Εισαγγελία.
Η 6η τροποποίηση (26457/26.04.2021) ήρθε για να κωδικοποιήσει τη διαδικασία — όχι για να τη διορθώσει. Απλώς αριθμεί ευρήματα, προσθέτει βήματα και περιγράφει τις επιπτώσεις. Ουσιαστικά, ο έλεγχος παραμένει τυπικός, όχι ουσιαστικός.
Ένας μηχανισμός χωρίς τελική κρίση
Οι επιτροπές του ΟΠΕΚΕΠΕ μπορούν να ζητήσουν:
βεβαίωση Ε9,
συμβόλαια ή πιστοποιητικά μεταγραφής,
κτηματολογικούς αριθμούς.
Αλλά δεν μπορούν να πουν αν η έκταση όντως ανήκει στον δηλούντα. Μπορούν να μηδενίσουν το τεμάχιο αν λείπει χαρτί, όχι αν υπάρχει απάτη.
Η Ειδική Έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (2016) επιβεβαιώνει το κενό: η Ε.Ε. δεν ζητά απόδειξη κατοχής, αλλά διάθεση (disposal) της γης. Το σύστημα LPIS, λέει, δεν χρειάζεται να δείχνει ποιος έχει τη νομή, μόνο ποιος τη δηλώνει.
Κι έτσι, το αποτέλεσμα είναι ένα: ο ελεγκτικός μηχανισμός βλέπει το χαρτί, όχι τη γη.
Οι συνέπειες: «νομότυπες» απάτες
Η σύγχυση αρμοδιοτήτων και η ασάφεια των εγκυκλίων δημιουργούν ιδανικό έδαφος για παρατυπίες:
Μισθωτήρια μεταξύ προσώπων χωρίς κυριότητα.
Υπεκμισθώσεις βοσκοτόπων σε «αλυσίδα».
Εκτάσεις «σε καλή κατάσταση» χωρίς ζώα.
Δηλώσεις ίδιου τεμαχίου από διαφορετικούς παραγωγούς.
Κανένα από αυτά δεν μπορεί να αποκλειστεί διοικητικά, εφόσον το μισθωτήριο είναι «νομότυπο».
Η Βαβέλ των εγκυκλίων επιτρέπει στον γραφειοκράτη να πει «έγινε ο έλεγχος», αλλά όχι να απαντήσει ποιος τελικά έχει τη γη.
Ποιος ελέγχει, τελικά, τον ελεγκτή;
Η απάντηση είναι πολλαπλή και αποκαρδιωτική:
ΟΠΕΚΕΠΕ: ελέγχει τη νομιμότητα των εγγράφων.
Δικαιοσύνη: αποφαίνεται για κυριότητα/νομή.
Εισαγγελία Οικονομικού Εγκλήματος: παρεμβαίνει αν αποδειχθεί απάτη ή πλαστογραφία.
Κανείς όμως δεν έχει την ολική εικόνα. Ο καθένας ελέγχει ένα κομμάτι. Και κάπου ανάμεσα στα άρθρα, τα ΑΤΑΚ και τις προθεσμίες, η ουσία του ελέγχου χάνεται.
Συμπέρασμα
Η εικόνα είναι ξεκάθαρη — και θλιβερή. Η πολυνομία, οι αλλεπάλληλες τροποποιήσεις και η διοικητική Βαβέλτου ΟΠΕΚΕΠΕ δεν προστατεύουν το δημόσιο χρήμα. Αντίθετα, διευκολύνουν τους επιτήδειους. Όσο πιο περίπλοκος είναι ο μηχανισμός, τόσο πιο εύκολα τον παρακάμπτουν εκείνοι που τον γνωρίζουν καλύτερα από τους ίδιους τους ελεγκτές.
Γιατί, λοιπόν, δεν αλλάζει αυτό το σύστημα;
Η απάντηση είναι πολιτική. Όσοι γνωρίζουν τις αδυναμίες του —και τις εκμεταλλεύονται— παρανομούν νομότυπα. Κρύβονται πίσω από «νομότυπα μισθωτήρια», «δήλωση διάθεσης» και «προθεσμίες ενστάσεων». Και όσο το πλαίσιο παραμένει θολό, οι πολιτικές ηγεσίες μπορούν να το συντηρούν, να το χρησιμοποιούν και να το διαιωνίζουν ως πελατειακό εργαλείο — με τις κατάλληλες «διευκολύνσεις» και, συχνά, με το αζημίωτο.
Σε αυτό το περιβάλλον, όπου οι έλεγχοι χάνονται στις εγκυκλίους και η ευθύνη μεταφέρεται από υπηρεσία σε υπηρεσία, το ερώτημα δεν είναι ποιος φταίει, αλλά ποιος έχει το συμφέρον να μην αλλάξει τίποτα.
Και εκεί, δύσκολα μπορεί να αποκλειστεί ότι υπάρχει τουλάχιστον παράβαση καθήκοντος — αν όχι συνενοχή σε ένα σύστημα που στήθηκε για να φαίνεται νόμιμο, αλλά να λειτουργεί παράνομα.
The post Χαμένος στις εγκυκλίους ο έλεγχος: Η «Βαβέλ» του ΟΠΕΚΕΠΕ που ευνοεί την απάτη στους βοσκότοπους appeared first on Newpost.gr.